Virkur vinnutími iðn- og tæknifólks 1. apríl 2020
Í kjarasamningum SA og félaga iðnaðarmanna var breytt skilgreiningu greidds vinnutíma 2020. Í stað þess að greiða 8 klst. á dag og 40 klst. á viku var frá 1. apríl 2020 einungis greitt fyrir „virkan vinnutíma“. Greiðsla fyrir kaffitíma á dagvinnutímabili féll niður og tímakaup í dagvinnu hækkaði á móti.
Það þýðir að greiddar vora 7,4 klst. á dag og 37 klst. á viku m.v. fullt starf en laun á dag og viku jafngiltu því sem starfsmaður fékk áður fyrir 8 klst. á dag og 40 klst. á viku. Tímakaup í dagvinnu hækkaði um 8,33% til að mæta fækkun greiddra tíma.
Í þessu excel skjali má reikna hækkun tímakaups í dagvinnu og yfirvinnu frá 1. apríl 2020 m.v. virkan vinnutíma og yfirvinnu 1 og 2.
Upptaka virks vinnutíma hafði engin áhrif á vinnudag starfsmanna, matar- og kaffitíma og mánaðarlaun breytast ekki (eða lítið).
Sjá um vinnutímastyttingu iðnaðarmanna 2022 hér.
Frá og með 1. febrúar 2024 er virkur vinnutíma iðnaðarmanna samræmdur í 36 virkar vinnustundir á viku, sjá nánar hér.
Síðast uppfært: 8. janúar 2024
Hvað er virkur vinnutími?
Úr kjarasamningum iðnaðarmanna:
Virkur vinnutími telst sá tími sem starfsmaður er við störf. Dagleg viðvera á vinnustað er virkur vinnutími að viðbættum hléum frá vinnu.
Virkur vinnutími er með öðrum orðum vinnudagur starfsmanns að frádregnum matar- og kaffitímum.
Virkur vinnutími skv. kjarasamningum iðnaðarmanna er frá og með 1. febrúar 2024 36 dagvinnustundir á viku.
Af hverju að miða við virkan vinnutíma?
Í ríkjum OECD er vinnutími mældur út frá virkum vinnutíma og við samanburð á vinnutíma milli Íslands og annarra landa hefur 40 klst. vinnuvika á Íslandi verið borin saman við virkan vinnutíma í öðrum löndum. Það er stefna SA að sömu skilgreiningar á vinnutíma verði teknar upp á Íslandi og í öðrum löndum.
Órökrétt er einnig að gera greinarmun á hléum frá vinnu eftir því hvort þau eru tekin um hádegi (launalaust) eða á öðrum tíma yfir dagvinnutímabilið.
Hvað breyttist 1. apríl 2020?
Frá 1. apríl 2020 var einungis greitt fyrir virkan vinnutíma í dagvinnu. Greiðsla fyrir kaffitíma féll inn í tímakaup starfsmanns fyrir virkan vinnutíma og hækkaði því tímakaup í dagvinnu um 8,33%.
Í stað 8 klst. á dag m.v. fullt starf urðu greiddar 7,4 klst., 7,2 klst. frá 1.2.2024
Í stað 40 klst. á viku m.v. fullt starf urðu greiddar 37 klst., 36 klst. frá 1.2.2024
Dæmi til að sýna áhrif breytinga þegar virkur vinnutími var tekinn upp 2020:
Tímakaup starfsmanns hefur verið kr. 2.500 /klst. Hann vinnur að jafnaði 8 klst. á dag og 40 klst. á viku í dagvinnu. Vikukaup því kr. 100.000 (40 x kr. 2.500). Þann 1. apríl hækkar tímakaup um 8,33% og verður því kr. 2.708,25 en með upptöku virk vinnutíma er það greitt í 37 klst. á viku í stað 40 klst. Vikukaup frá 1. apríl verður því kr. 100.205 (37 x 2.708,25). Ofan á vikukaup leggst svo umsamin launahækkun skv. kjarasamningi, sjá að neðan.
Ef starfsmaður fékk greidd mánaðarlaun þá breytast þau ekki með upptöku virks vinnutíma.
Upptaka „virks vinnutíma“ hafði engin áhrif á vinnudag starfsmanna eða kaffitíma þeirra. Um kerfisbreytingu var að ræða sem hafði áhrif á skráningu greidds vinnutíma á dag og viku. Síðan hefur verið samið um styttingu vinnutíma, sbr. að ofan í 36 virkar vinnustundir á viku.
Hvernig verður tímaskrift fyrir vinnudaginn?
Eins og fram kemur hér að framan hafði upptaka virks vinnutíma ENGIN áhrif á vinnudag starfsmanna eða neysluhlé og laun fyrir vinnudaginn voru þau sömu og áður. Yfirvinna hófst EKKI fyrr en áður, nema þá að samkomulag sé gert samhliða um niðurfellingu kaffitíma, þ.e. starfsmenn vinni samfellt í stað þess að taka kaffitíma.
Hér eru dæmi um tímaskrift fyrir og eftir breytingarnar 2020 en frá og með 1.2.2024 verður virkur vinnutími 36 klst. á viku (einni mínútu bætt við kaffitíma á dag þar sem virkur vinnutími á viku verður 37 klst. í stað 37 klst. og 5 mín.):
Dæmi 1: Kaffitímar teknir, 36 mín. á dag og 30 mín. hádegishlé
Tímaskrift fyrir:
08:00 – 12:00 Dagvinna
12:00 – 12:30 Hádegishlé (ólaunað)
12:30 – 16:30 Dagvinna
16:30 - Yfirvinna
Greiddar 8 klst. í dagvinnu
Tímaskrift eftir:
08:00 – 12:00 Dagvinna
12:00 – 12:30 Hádegishlé (ólaunað)
12:30 – 16:30 Dagvinna
16:30 - Yfirvinna
Greiddar 7,4 klst. í dagvinnu
Dæmi 2: Kaffihlé tekið fyrir hádegi, 21 mín. og 30 mín. hádegishlé
Tímaskrift fyrir:
08:00 – 12:00 Dagvinna
12:00 – 12:30 Hádegishlé (ólaunað)
12:30 – 16:15 Dagvinna (+15 mín.)
16:15 - Yfirvinna
Greiddar 8 klst. í dagvinnu
Tímaskrift eftir:
08:00 – 12:00 Dagvinna
12:00 – 12:30 Hádegishlé (ólaunað)
12:30 – 16:15 Dagvinna
16:15 - Yfirvinna
Greiddar 7,4 klst. í dagvinnu
Dæmi 3: Ekkert kaffihlé tekið (hefur verið þannig í fyrirtæki) og 30 mín. hádegishlé
Tímaskrift fyrir:
08:00 – 12:00 Dagvinna
12:00 – 12:30 Hádegishlé (ólaunað)
12:30 – 15:55 Dagvinna (+35 mín.)
15:55 - Yfirvinna
Greiddar 8 klst. í dagvinnu
Tímaskrift eftir:
08:00 – 12:00 Dagvinna
12:00 – 12:30 Hádegishlé (ólaunað)
12:30 – 15: 54 Dagvinna
15: 54 - Yfirvinna
Greiddar 7,4 klst. í dagvinnu
Dæmi 4: Kaffihlé felld niður, 35 mín. á dag, og vinnutímastytting í 36 klst. virkar á viku. (vinnutímastytting tekin út dag hvern) 30 mín. hádegishlé
Tímaskrift fyrir:
08:00 – 12:00 Dagvinna
12:00 – 12:30 Hádegishlé (ólaunað)
12:30 – 16:30 Dagvinna
16:30 - Yfirvinna
Greiddar 8 klst. í dagvinnu
Tímaskrift eftir:
08:00 – 12:00 Dagvinna
12:00 – 12:30 Hádegishlé (ólaunað)
12:30 – 15:42 Dagvinna
15:42 - Yfirvinna
Greiddar 7,2 klst. í dagvinnu
Hver er ný deilitala dagvinnutímakaups og hvaða áhrif hefur hún?
Deilitala dagvinnutímakaups verður 156 frá og með 1. febrúar 2024.
Dagvinnutímakaup hafði til 2020 fundist með því að deila með 173,33 í mánaðarlaun fyrir dagvinnu. Þessi tala miðast við 40 klst. í dagvinnu á viku margfaldað með 4,333 til að finna út mánuðinn.
Frá og með 1. apríl 2020 varð deilitalan 160 enda frá þeim tíma miðað við 37 klst. á viku en ekki 40. Starfsmenn gátu svo frá og með 1. janúar 2022 kosið um vinnutímastyttingu niður í 157,08 klst. á mánuði á grundvelli staðlaðs, valkvæðs fyrirtækjaþáttar kjarasamninga. Þá gátu atvinnurekandur og starfsfólk gert samkomulag um niðurfellingu neysluhléa en virkur vinnutími varð þá samræmdur í 156 klst. á mánuði. Frá og með 1. febrúar 2024 er deilitalan samræmd í 156 klst. á mánuði.
Gæta þarf að því að þessi nýja og lægri deilitala er einungis í kjarasamningum iðnaðarmanna!
Hvað með kaffitíma í yfirvinnu?
Neysluhlé í yfirvinnu verða áfram greidd.
Hvaða áhrif hefur „virkur vinnutími“ á yfirvinnukaup?
Upptaka virks vinnutíma hafði engin áhrif á yfirvinnutímakaup starfsmanna. Atvinnurekandi þarf hins vegar að gæta að því að hlutföll milli dagvinnutímakaups og yfirvinnutímakaups breytast. "Gamla góða" 80% hlutfallið er liðin tíð hjá iðnaðarmönnum, ekki einungis vegna upptöku virks vinnutíma heldur einnig vegna upptöku yfirvinnu 1 og 2 hjá iðnaðarmönnum. Sjá nánar um yfirvinnu 1 og 2 í spurt og svarað.
Hvaða áhrif hefur „virkur vinnutími“ í vaktavinnu?
Virkur vinnutími hefur einnig áhrif á greidda tíma í vaktavinnu auk þess sem vaktakaup hækkar.
Greiddar voru 37 klst. í vaktavinnu á viku að jafnaði í stað 40 klst. áður.
Fyrir 8 klst. vakt voru greiddar 7,4 stundir í stað 8 klst.
Fyrir 12 klst. vakt verða greiddar 11,14 klst. í stað 12 klst. Gæta þarf að því að hjá starfsmanni á „kokkavöktum“ þá er hluti þessara 11,14 klst. yfirvinna. Dagvinnuhlutinn er 10,29 klst. (36 klst. / 3,5 vaktir að meðaltali á viku).
Hvaða áhrif hefur „virkur vinnutími“ á bakvaktir?
Upptaka virks vinnutíma 1. apríl 2020 hafði þau áhrif að deilitala dagvinnutímakaups fór úr 173,33 í 160. Það þýddi að tímakaup á bakvöktum hækkaði um 8,33% án þess þó að tímum fækkaði sjálfkrafa á móti. Laun fyrir bakvaktir hækkuðu því að öllu óbreyttu um 8,33% hinn 1. apríl 2020 til viðbótar við samningsbundna hækkun launa.
Hvernig tengist „virkur vinnutími“ vinnutímastyttingunni?
Gera verður skýran greinarmun á upptöku virks vinnutíma og möguleikanum á vinnutímastyttingu skv. 5. kafla kjarasamninga iðnaðarmanna og þeirri vinnutímastyttingu sem kom síðar til framkvæmda.
Upptaka virks vinnutíma breytir í engu vinnudegi starfsmanna eða kaffitímum þeirra. Það felst því engin vinnutímastytting í upptöku virks vinnutíma út af fyrir sig. Á hinn bóginn hefur í áföngum verið samið um styttingu virks vinnutíma sem verður orðinn 36 virkar vinnustundir frá og með 1. febrúar 2024.
Hvað ef kaffitímar hafa þegar verið felldir niður hjá starfsmönnum?
Hvað ef kaffitími í mínu fyrirtæki er lengri en skv. kjarasamningi?
Hvaða áhrif hefur „virkur vinnutími“ á orlofsávinnslu og -úttekt?
Laga gat þurft orlofsávinnslu starfsmanns til að samræma við virkan vinnutíma. Það á fyrst og fremst við þar sem launakerfi reiknar orlofsávinnslu í klukkustundum.
Starfsmaður með 30 daga orlofsrétt á t.d. 240 (30 x 8) stundir í orlof m.v. fullt ársstarf á liðnu orlofsári. Ef launakerfið dregur hins vegar frá 7,4 stundir fyrir hvern orlofsdag á komandi orlofsári þá er enn 18 klst. óráðstafað þegar starfsmaður hefur tekið út full orlof (240 –(7,4 x 30)).
Það er hins vegar ljóst að upptaka virks vinnutíma fól ekki í sér lengingu orlofs. Því gat þurft að leiðrétta orlofsávinnsluna í launakerfinu.
Má sleppa því að taka upp virkan vinnutíma?
Getum við einnig látið virkan vinnutíma gilda fyrir aðra hópa?