Án öflugs atvinnulífs verður ekki til öflugt velferðarkerfi. Á síðustu öld eru dæmi til um ríki sem komu tímabundið upp öflugu velferðarkerfi sem verðmætasköpun og atvinnulíf reis ekki undir. Afleiðingarnar urðu ætíð hörmulegar og mikill niðurskurður fylgdi í kjölfarið. Ísland er í þeirri stöðu nú að opinber útgjöld verða að aðlagast hinum efnahagslega veruleika. Því lengur sem það dregst þeim mun meiri verður vandinn í nánustu framtíð. Það eina sem getur dregið úr niðurskurðarþörf hins opinbera er vöxtur í atvinnulífinu. Gamalt og einfalt slagorð norrænna krata, sem raunar á uppruna sinn í Bandaríkjunum, er að það sem er gott fyrir fyrirtækin er gott fyrir landið. Á þeirri stoð hvíla norræn velferðarkerfi. Atvinnulífið skapar störfin og verðmætin sem eru grundvöllur skatttekna sem standa undir rekstri hins opinbera og allri velferðarþjónustu. Þess vegna verður að skapa atvinnulífinu ákjósanleg skilyrði til þess að vaxa og sækja fram. Þetta einfalda orsakasamhengi virðist vefjast fyrir mörgum um þessar mundir.

Það þarf ekki að koma neinum sérstaklega á óvart að umhverfisráðherra hafi nýlega ákveðið að áfrýja til Hæstaréttar dómi héraðsdóms um aðalskipulag í Flóahreppi. Það mun enn tefja nýtingu hagkvæmasta og umhverfisvænsta virkjunarkosts sem völ er á í landinu og seinka uppbyggingu atvinnu og endurheimt lífskjara og velferðar. Þessi áfrýjun rifjar upp fyrirheit í stöðugleikasáttmálanum sáluga sem meðal annars kvað á um að kappkostað yrði að engar hindranir yrðu af hálfu stjórnvalda í vegi tiltekinna stórframkvæmda eftir 1. nóvember 2009.

Á fjölmörgum sviðum birtist atvinnustefna stjórnvalda í því að koma í veg fyrir fjárfestingar og sköpun nýrra starfa því þau virðast ekki vera í réttum greinum eða á vegum réttra aðila. Dugi það ekki til eru fundnar aðrar tylliástæður. Nægir að nefna áform um álver í Helguvík, gagnaver og einkasjúkrahús eða deilur í tengslum við eignarhald HS orku og aðstöðu hollenska fyrirtækisins ECA á Keflavíkurflugvelli.

Þegar kemur að skattamálum er afstaða stjórnvalda til atvinnulífsins ekki vinsamleg og ekki til þess fallin að örva fjárfestingar og hagvöxt og þar með tekjugrundvöll hins opinbera. Þvert á móti stuðla áform um skattahækkanir á atvinnulífið á næsta ári og þær sem lögfestar voru í lok síðasta árs að því að draga úr fjárfestingum innlendra aðila og hrekja burt erlenda fjárfesta.

Fjárfestingar í atvinnulífinu eru forsenda samkeppnishæfni og hagvaxtar. Án fjárfestinga skapast engin ný störf og grunnur þeirra sem fyrir eru veikist smám saman þar til þau hverfa að lokum. Í því ljósi valda áform stjórnvalda um enn frekari hækkun fjármagnstekjuskatts og tekjuskatts fyrirtækja á næsta ári miklum áhyggjum. Þetta mun draga úr arðsemi fjárfestinga og slá hugsanlega fjárfestingarkosti út af borðinu. Tíðar hækkanir þessara skatta skapa auk þess óstöðugleika í rekstrarumhverfi fyrirtækja sem augljóslega dregur úr fjárfestingarvilja þeirra. Þá vekur undrun að skatti á fjármagnstekjur og tekjuskatti fyrirtækja er ætlað að skila sjö milljörðum króna meira til ríkissjóðs á næsta ári en þessu, eða 17% hærri fjárhæð, þrátt fyrir hjaðnandi verðbólgu og mikið uppsafnað tap fyrirtækja á undanförnum árum.

Samtök atvinnulífsins tóku á sig mikil óþægindi með því að láta ómótmælt hækkunum tryggingagjalds á þessu ári og því síðasta úr 5,34% í 8,65%. Rök SA voru þau að atvinnulífinu væri skylt samkvæmt lögum að fjármagna bótagreiðslur Atvinnuleysistryggingasjóðs og að reikningurinn yrði sendur til atvinnulífsins. Spurningin snerist um það hvort það hækkunin tæki gildi strax eða síðar og þá með vöxtum af lántökum vegna hallareksturs sjóðsins. Nú þegar hillir undir minnkandi atvinnuleysi og lægri bótagreiðslur og þar með afgang af rekstri sjóðsins er boðað að tryggingagjaldið muni ekki lækka. Stuðningur SA við hækkun tryggingagjaldsins byggði á því að það myndi lækka á ný þegar drægi úr bótagreiðslum. Þessi áform stjórnvalda ganga því þvert á fyrri forsendur og við þessa nýju stefnu verður ekki unað. Hér er um að ræða áform um dulbúna skattahækkun sem ekki kemur skýrt fram í fjárlagafrumvarpinu.

Ef snúa á vörn í sókn í atvinnulífi og vinna bug á atvinnuleysinu þurfa fjárfestingar, smáar og stórar, innlendar sem erlendar, að aukast verulega. Hækkun tekjuskatts fyrirtækja, hækkun skatts á arðgreiðslur og hækkun tryggingagjaldsins eru ekki almenningi sýnilegar og bitna ekki beint á afkomu heimilanna til skamms tíma en þær gera það vissulega þegar fram í sækir því þær munu draga úr fjárfestingum, seinka atvinnusköpun og minnka svigrúm fyrirtækja til þess að standa undir kjarabótum. Almenningur mun því finna fyrir stefnu ríkisstjórnarinnar með meira atvinnuleysi, lakari lífskjörum og minni velferðarþjónustu en annars hefði orðið.

Hannes G. Sigurðsson

Fréttabréf SA: Af vettvangi í október 2010