Samtök atvinnulífsins hafa mótmælt vaxandi hörku innheimtudeildar RÚV sem krefur nú fyrirtæki um auknar greiðslur afnotagjalda vegna útvarpstækja í bifreiðum. Lítil viðbrögð hafa borist við mótmælum SA en verði skattheimtu RÚV haldið til streitu verður látið reyna á réttmæti hennar fyrir dómsstólum. Þar til dómur fæst í málinu verða þeir sem ósáttir eru við innheimtuna að búa við það að greiða afnotagjöldin með fyrirvara um lögmæti þeirra eða eiga það á hættu að skuldin safni dráttarvöxtum og verði innheimt með aðfarargerð.

 

Er lagastoð fyrir innheimtunni?

Heimild Ríkisútvarpsins til að innheimta afnotagjöld af viðtækjum er að finna í 12. gr. laga um Ríkisútvarpið nr. 122/2000. Í lagagreininni er þó ekki að finna nokkra tilvísun til greiðslu afnotagjalda vegna viðtækja í bifreiðum, hvorki einkabifreiðum né atvinnubifreiðum. Í reglugerð um Ríkisútvarpið nr. 357/1986 er hins vegar að finna ákvæði er segir að "Viðtæki í einkabifreiðum teljist heimilisviðtæki notanda. Af viðtækjum í öðrum bifreiðum og vélknúnum tækjum skuli greiða fullt gjald." Með hliðsjón af kröfu 77. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands, um skýrleika skattheimilda, er það mat SA að ekki sé nægilegt að kveðið sé á um afnotagjöld af bifreiðum í reglugerð heldur þurfi að kveða skýrt á um skyldu til greiðslu slíkra gjalda í lögum.

Afsláttarheimild nær einungis til sumra

Við ofangreint má einnig bæta að samkvæmt áðurnefndri 12. gr. laga um Ríkisútvarpið er heimilt að veita afslátt af útvarpsgjaldi vegna fjölda tækja á "sama stað". Hins vegar er ekki að finna sambærilega afsláttarheimild vegna fjölda bifreiða í eigu sama lögaðila. Með þessu fyrirkomulagi á innheimtu útvarpsgjalds er fyrirtækjum mismunað eftir því í hverskonar rekstri þau eru. Þannig fær t.a.m. hótel sem er með útvarpstæki í hverju hótelherbergi afslátt af útvarpsgjaldi, en fyrirtæki sem gerir út nokkurn fjölda bifreiða nýtur ekki samskonar afsláttar. Er ekki hægt að sjá á hverju þessi mismunun á innheimtu afnotagjalda er byggð eða hvernig hægt er að rökstyðja hana. Má leiða líkur að því að í þessari framkvæmd felist brot á jafnræðisreglu stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

Með hliðsjón af öryggishlutverki Ríkisútvarpsins og þörf bílstjóra til að fá upplýsingar s.s. um færð og ástand vega, er þörf bílstjóra fyrir útvarpstæki í bifreiðum mun meiri en annarra, er innheimta þessi í raun óskiljanleg.

Handahófskennd innheimta

Samkvæmt óformlegri könnun SA virðist það tilviljunum háð að hvaða fyrirtækjum þessi nýja skattheimta RÚV beinist. Þannig virðist skattheimtan ekki vera almenn heldur eingöngu beinast að fáum útvöldum fyrirtækjum og að auki virðist innheimtan ekki vera í neinu samræmi við fjölda atvinnubifreiða þeirra fyrirtækja sem fyrir henni verða. Slík handahófskennd skattheimta skekkir mjög samkeppnisstöðu fyrirtækja á sama markaði og getur ekki talist samræmast góðum stjórnsýsluháttum.

Frumvarp til nýrra laga um Ríkisútvarpið

Samkvæmt frumvarpi því sem nú liggur fyrir Alþingi er mælt fyrir um að í stað afnotagjalda verði lagt sérstakt gjald á einstaklinga og hvern þann lögaðila sem ber sjálfstæða skattaðild. Verður gjaldið kr. 14.580 á hvern einstakling og lögaðila. Í frumvarpinu kemur fram að Ríkisútvarpið fái nokkurn aðlögunartíma áður en þetta nýja innheimtufyrirkomulag verði tekið upp og því verður innheimtukerfinu ekki breytt fyrr en 1. janúar 2009. Hægt verður að innheimta gjaldfallnar skuldir allt fram til 2012. Er því ljóst að þessi nýja skattheimta á atvinnubifreiðar mun ekki leggjast af í bráð.