Samtök atvinnulífsins (SA) og Samtök verslunar og þjónustu (SVÞ) hafa skilað sameiginlegri umsögn um frumvarp til nýrra laga um almannavarnir. Samtökin telja frumvarpið jákvætt skref í átt að skýrara skipulagi og ábyrgð innan almannavarnakerfisins, en leggja áherslu á að aðkoma atvinnulífsins verði tryggð með skýrari hætti.

Í umsögninni er bent á að núgildandi kerfi samkvæmt lögum frá 2008 hafi staðist bæði heimsfaraldur og náttúruhamfarir síðustu ára. Meðvitund hafi aukist um mikilvægt hlutverk einkageirans í almannavörnum og samstarf hans við hið opinbera þegar áföll dynja yfir. Þrátt fyrir það skorti að frumvarpið festi þessa aðkomu í sessi með nægjanlega formlegum hætti.

Ómissandi innviðir

Samtökin gagnrýna skilgreiningu frumvarpsins á ómissandi innviðum. Þau telja að innviðir sem fyrirsjáanlega eru ómissandi skuli taldir upp í lögum, enda leggur frumvarpið verulegar skyldur á ábyrgðaraðila þeirra. Þunglamalegt ferli við tilgreiningu ómissandi innviða geti að mati samtakanna orðið sjálfstæð áhætta fyrir viðbragðskerfið.

Samráðshópur og neyðarbirgðir

Varðandi samráðshóp ríkislögreglustjóra leggja SA og SVÞ áherslu á að fulltrúar atvinnulífsins eigi þar fast sæti. Þannig nýtist sérþekking einkaaðila á rekstri og aðfangakeðjum betur við ákvarðanatöku. Reynslan sýni að áföll, líkt og í Grindavík, hafi víðtæk áhrif á atvinnulífið sem nauðsynlegt sé að taka mið af.

Samtökin benda einnig á að ekki sé tryggt heildaryfirlit um neyðarbirgðir. Skýrsla vinnuhóps frá 2022 hafi lítið verið nýtt og núverandi fyrirkomulag einkennist af skorti á yfirsýn og samræmingu. Nauðsynlegt sé að ábyrgð og samræming verði á einum stað og að atvinnulífið komi að þeirri vinnu frá upphafi.

Valdheimildir og kostnaður

Í umsögninni eru einnig gerðar athugasemdir við ákvæði um opinbera birtingu viðbragðsáætlana, sem að mati samtakanna geti skapað nýja áhættu. Þá telja þau að valdheimildir lögreglustjóra á hættustundu þurfi að vera skýrari til að tryggja meðalhóf þegar stjórnarskrárvarin réttindi eru skert.

Að lokum gagnrýna SA og SVÞ að frumvarpið kveði ekki á um hvernig kostnaði atvinnulífsins vegna almannavarna verði mætt. Þær skyldur sem lagðar eru á einkaaðila verði að fylgja skýrum ákvæðum um kostnaðarskiptingu. Einnig vanti umfjöllun um nýjar ESB-tilskipanir, NIS 2 og CER, sem muni hafa veruleg áhrif á íslenska löggjöf.

Mikilvægt að endurbæta frumvarpið

Í heildina telja samtökin mikilvægt að frumvarpið verði endurbætt áður en það verður að lögum. Aðkoma atvinnulífsins þurfi að vera tryggð á öllum stigum almannavarna til að kerfið standist áföll framtíðarinnar.