Í samtímanum  er vaxandi fylgi við þá skoðun að fyrirtækjum beri að leggja umtalsvert af mörkum til sjálfbærrar þróunar efnahagslífsins og samfélagsins í heild á breiðum forsendum, jafnframt því sem viðurkennt er að þetta sé ein af forsendum alþjóðavæðingar.

Frumkvæði ESB
Framkvæmdastjórn Evrópusambandsins (ESB) átti árið 2002 frumkvæði að því að kalla saman hagsmunaaðila innan ESB til að fjalla um eðli og inntak félagslegrar ábyrgðar fyrirtækja. Sjálf hefur framkvæmdastjórnin skilgreint félagslega ábyrgð fyrirtækja sem þær skuldbindingar sem fyrirtæki kjósa að taka á sig gagnvart starfsfólki, umhverfi og viðskiptavinum umfram það sem kveður á um í kjarasamningum, lögum eða reglugerðum. Eðli þessarar skilgreiningar samkvæmt er óhugsandi að setja bindandi reglur um efnið, hvort heldur er innan einstakra ríkja eða ESB í heild, þar sem sjálfviljugi þátturinn yrði þar með merkingarlaus.

Umræðan um félagslega ábyrgð fyrirtækja hefur fyrst og fremst beinst að starfsemi stórra fjölþjóðlegra fyrirtækja og þá aðallega umsvifum þeirra í þróunarríkjum þar sem fyrirtæki búa víða við mjög frumstæða löggjöf.

Haustið 2002 var formlega sett á laggirnar samráðstefna ESB um félagslega ábyrgð fyrirtækja. Samkvæmt upphaflegum hugmyndum framkvæmdastjórnarinnar átti fjórðungur fulltúa að vera frá fyrirtækjum og afgangurinn fulltrúar margvíslegra félagasamtaka innan ESB. Niðurstaðan varð þó sú að sérstaða atvinnulífsins í þessu samhengi var viðurkennd og því boðið að tilnefna helming fulltrúanna á samkomunni.

Ekki von á löggjöf
Almennt samkomulag er um að fara sjálfviljugu leiðina og leggja áherslu á kynningar og leiðbeinandi dæmi um fyrirmyndar hegðun. Sú skoðun að einhvers konar rammalöggjöf á vettvangi ESB (og þar með hugsanlega á vettvangi EES) með tilheyrandi viðurlögum sé nauðsynleg hefur a.m.k. til þessa átt sér fáa formælendur.

Ráðstefnu ESB á að ljúka næsta vor. Ekki er gert ráð fyrir tillögum eða formlegum niðurstöðum af öðru tagi. Gengið er út frá því að niðurstöður ráðstefnunnar verði í formi frásagna af umræðum ásamt greinargerðum um eftirbreytniverð dæmi og vísbendingum um mögulegar leiðir til aukinnar félagslegrar ábyrgðar í rekstri fyrirtækja. Málið getur varla snúist um hvaða eða hvers konar kröfur fólk og byggðarlög geti gert til fyrirtækja, stórra sem smárra. Það getur ekki heldur snúist um hvað fyrirtækjum beri að gera eða ekki til að ýta undir pólitísk markmið hvort heldur er í byggðamálum, umhverfismálum eða félagsmálum almennt. Samtök atvinnulífsins hafa lagt áherslu á að málið snúist um sjálfviljugar aðgerðir og þar með almenn viðmið og eftirbreytniverð fordæmi.

Sameiginlegir heildarhagsmunir
Félagsleg ábyrgð fyrirtækja hefur verið á dagskrá um langa hríð.  Mörg samtök vinnuveitenda innan ESB hafa gefið út leiðbeiningar um hegðun fyrirtækja í samfélaginu, fyrst vegna rekstrar í þróunarríkjum og seinni árin á heimavelli. OECD, ILO og Sameinuðu þjóðirnar hafa og gefið út leiðbeiningar og fordæmi að fara eftir.

Markmið umræðunnar um félagslega ábyrgð fyrirtækja er að skapa forsendur fyrir gagnkvæmum jákvæðum viðhorfum og undirstrika sameiginlega heildarhagsmuni þjóða og byggðarlaga þegar kemur að þáttum sem ekki geta talist hluti af daglegum rekstri eða lagalegum skyldum vinnuveitenda.

Sjá grænbók framkvæmdastjórnarinnar um félagslega ábyrgð fyrirtækja.