Í flestum OECD-ríkjum hefur ríkisvaldið sett fjármálareglur sem gilda fyrir lægri stjórnsýslustig, eða þau hafa sjálf sett þær, til þess að koma í veg fyrir skuldasöfnun eða útgjaldavöxt hins opinbera. Yfirleitt er með setningu eða aðlögun slíkra reglna stefnt að því að tryggja markmið í hagstjórn og stöðugleika í efnahagslífinu. SA telja mikilvægt að slíkar reglur verði settar á Íslandi en umsvif sveitarfélaga hafa aukist verulega á undanförnum árum.

Til þess að tryggja virkni fjármálareglna er m.a. notast við efnahagsleg viðurlög. Í nokkrum ríkjum OECD eru sveitarfélög til að mynda sektuð ef þau ná ekki settum markmiðum. Algengustu viðurlög við brotum á settum fjármálareglum eru hins vegar stjórnunarlegs eðlis, þar sem ríkisvaldið annað hvort leggur til eða fyrirskipar tilteknar aðgerðir eða takmarkar svigrúm sveitarfélaganna.

Algengasta fjármálareglan lýtur að hallalausum rekstri en flest sveitarfélög í OECD ríkjunum búa einnig við takmarkanir við lántökum. Sum ríki banna alveg lántöku sveitarfélaga til reksturs, t.d. Danmörk, og heimila langtímalán einungis til fjárfestinga. Í mörgum löndum eru einnig settar takmarkanir við lántökur fyrirtækja í eigu sveitarfélaga en algengur farvegur fyrir skuldasöfnun sveitarfélaga er í gegnum fyrirtæki í þeirra eigu. Einnig hafa verið settar takmarkanir við lánveitingum fyrirtækjanna til sveitarfélaganna sjálfra.

Nánar er fjallað um fjármál sveitarfélaga í riti SA sem kom út í  júní 2010 Nauðsynlegar umbætur í fjármálum hins opinbera. Þar kemur m.a. fram að fjárhagur íslenskra sveitarfélaga er afar þröngur. Tíu sveitarfélög hafa verið til sérstakrar skoðunar af hálfu eftirlitsnefndar með fjármálum sveitarfélaga á árinu. Þá voru 37 sveitarsjóðir (A hluti) reknir með halla á árinu 2008 og 34 sveitarfélög lögðu fram fjárhagsáætlun ársins 2009 með halla. Sveitarfélög á landinu eru 76 talsins, þar af eru 67 með færri en 5.000 íbúa.

Samtök atvinnulífsins benda á að sveitarstjórnarmenn verði að leita bestu leiða til að draga úr útgjöldum en áætlað er að hagræðingarmöguleikar sveitarfélaganna geti numið allt að 20 milljörðum króna á ári. Sveitarfélögin þurfa ekki síður en ríkið að endurskoða sín fjármál og draga úr útgjöldum ef yfirlýst markmið stjórnvalda og samkomulagið við AGS um hallalausan rekstur hins opinbera eiga að ganga eftir.

Sjá nánar:

Tillögur SA: Nauðsynlegar umbætur í fjármálum hins opinbera (PDF)