Mikil aukning á viðbótarsparnaði árið 2002
Kjarasamningur SA og ASÍ sem gerður var í desember 2001 festi helminginn af mótframlagi vinnuveitenda til lífeyrissparnaðar, þannig að frá 1. júlí 2002 fengu þeir launamenn sem ekki hafa tekið þátt í viðbótarlífeyris-sparnaði 1% framlag frá vinnuveitanda til ráðstöfunar í séreignarsjóð. Frá þessum tíma leggja því vinnuveitendur annað hvort 1% í séreignarsjóð, ef launamennirnir spara ekki sjálfir af eigin launum, eða 2,2-2,4% ef þeir spara 2% eða meira af eigin launum. 0,4% af framangreindum 2,4% er ríkisframlag, svonefnd tíund, sem vinnuveitendur hafa milligöngu um að veita inn á sparnaðarreikningana.
Vinnuveitendur greiða sem svarar 9% af launum í
lífeyrissparnað
Gögn KRN sýna mikla aukningu viðbótarsparnaðar á
samningstímabilinu. Þannig greiddu vinnuveitendur að meðaltali 6,8%
af launum starfsmanna í lífeyrissjóði áður en samið var um
viðbótarsparnaðinn vorið 2000. Í mars 2001 var þetta hlutfall orðið
7,6% og í mars 2002 var hlutfallið komið upp í 8,2%. Frá
þessari gríðarlegu aukningu lífeyrisframlaga vinnuveitenda var
greint í fréttabréfinu Af vettvangi
í nóvember sl. Ný úrvinnsla á gögnum KRN, þar sem
septembermánuði 2002 er bætt við, leiðir í ljós mikla aukningu á
framlögum vinnuveitenda til lífeyrissparnaðar. Niðurstöður fyrir
septembermánuð 2002 sýna að framlög vinnuveitenda til
lífeyrissparnaðar starfsmanna hafi numið 9,0% af launum að
meðaltali.
Kostnaður langt umfram
áætlanir
Við samningsgerðina í desember 2001 var kostnaður áætlaður 0,5% af
launum af því að festa aðra prósentuna í viðbótar
lífeyrissparnaðinum. Var sú forsenda reist á þeirri áætlun að
helmingur launamanna tæki þátt í viðbótarsparnaði. Gögn KRN hafa
síðan leitt í ljós að um nokkurt ofmat var að ræða þannig að í raun
hefur kostnaður af breytingunni 1. júlí 2002 einni saman verið
nokkuð minni, eða á bilinu 0,3-0,4% af launum að meðaltali. Hins
vegar sýna gögn KRN að aukning framlaga vinnuveitenda til
lífeyrismála á þessum sex mánuðum, frá mars 2002 til september 2002
er tvöfalt meiri en áætla má af breytingunni 1. júlí, eða 0,8%. Það
bendir til mikillar aukningar á þátttöku í viðbótarlífeyrissparnaði
á þessu tímabili. Hugsanlega hefur breytingin 1. júlí orðið þeim
hvatning, sem enn höfðu ekki hafið eigin viðbótar lífeyrissparnað,
til þess að hefja sparnað. Það er næsta líkleg tilgáta þar sem
vinnuveitendur þurftu af þessu tilefni að inna þá starfsmenn sína,
sem ekki voru þátttakendur í viðbótarlífeyrissparnaði, eftir því
hvar þeir vildu koma sparnaðinum fyrir og það hefur hugsanlega
orðið þeim umhugsunarefni og í kjölfarið tilefni til þess að leggja
til hliðar af eigin launum.
Mestu breytingarnar hjá
verkafólki
Ef starfsstéttin tæknar og sérmenntað starfsfólk er undanskilin eru
lífeyrisframlögin orðin afar jafnt dreifð eftir starfsstéttum, eða
á bilinu 8,2% - 8,7%, þegar horft er til stöðunnar í september
2002. Það kom raunar á óvart áður, þ.e. þegar gögnin fyrir mars
2002 voru skoðuð, hversu jöfn framlögin voru eftir starfsstéttum en
nú kemur í ljós að enn minni munur er milli starfsstétta. Þetta
stafar af mikilli aukningu framlaga vinnuveitenda til sparnaðar
verkafólks, um 1,1%, iðnaðarmanna, um 0,8% og þjónustu-, sölu- og
afgreiðslufólks einnig um 0,8%. Þannig er ótvírætt að breytingin 1.
júlí hafi hrundið af stað mestri hreyfingu á sparnaði þessara
stétta af eigin launum.
Smellið á myndina
Hve margir spara sjálfir í
séreign?
Í gögnum KRN eru öll lífeyrisframlög vinnuveitenda í einni tölu,
hverju nafni sem þau nefnast. Þessum framlögum má skipta í fernt. Í
fyrsta lagi eru lög- og samningsbundin 6% framlög
vinnuveitenda. Í öðru lagi eru samningsbundin framlög nokkurra
stétta umfram 6%, t.d. flugliða. Í þriðja lagi eru
einstaklingsbundnir samningar launamanna við vinnuveitendur sína um
viðbótarframlög og í fjórða lagi eru umrædd samningsbundin
viðbótarframlög vinnuveitenda. Samningsbundin viðbótarframlög
vinnuveitenda eru með öðrum orðum ekki tilgreind sérstaklega í
gögnum KRN og er því einungis unnt að áætla umfang og þróun þeirra
á grundvelli fyrirliggjandi gagna um heildarframlög
vinnuveitenda.
Unnið var úr gögnunum með þeim hætti að
framlög vinnuveitenda sem námu minna en 7,5% af launum töldust vera
1% framlag. Framlög á bilinu 7,5-8,4% töldust vera 2% framlög
og framlög sem voru 8,5% og hærri töldust meira en 2%. Megin
niðurstaða þessarar áætlana er sú að í mars á síðasta ári fengu 45%
aðeins 6% lágmarksframlag frá vinnuveitanda og þar af leiðandi
fengu 55% launamanna framlög umfram lágmark. Í september var
lágmarksframlag vinnuveitenda orðið 7% og þá bar svo við að
einungis 27% fengu þetta lágmark, og spöruðu þannig ekki sjálfir,
og þar af leiðandi teljast 73%, eða nálega þrír af hverjum fjórum,
hafa tekið þátt í viðbótar lífeyrissparnaði. Fjölgun þeirra sem
fengu framlög frá vinnuveitendum umfram lágmark nam 18% (73% í
september mínus 55% í mars).
Smellið á myndina
Athyglisvert er hversu mikil aukning er í hópi þeirra sem fá meira en 2% framlög til lífeyrissparnaðar frá vinnuveitanda. Það bendir til þess að hreyfingin sé í þá veru að launamenn nýti sér til fulls 4% skattfrádráttinn vegna séreignarsparnaðar. Þá benda þessi gögn til þess að eitthvað sé um það að launamenn semji við vinnuveitendur sína um frekari framlög í séreignarsjóði en kjarasamningarnir kveða á um. Það er raunar ekki nýtt af nálinni þar sem gögn KRN sýna m.a. að í mars 2000, þ.e. áður en ákvæði um viðbótar lífeyrissparnað voru tekin upp í kjarasamningum, þá voru allmörg dæmi um milliliðalausa samninga milli launamanna og vinnuveitenda þeirra um viðbótarframlög í lífeyrissjóði sem námu a.m.k. 2%.
