Enginn hagvöxtur án stóriðjuframkvæmda?
Um næstu mánaðamót verður kunngjörð ný þjóðhagsspá samhliða framlagningu fjárlagafrumvarps fyrir árið 2003. Þetta verður fyrsta þjóðhagsspáin sem fjármála-ráðuneytið gerir eftir að Þjóðhagsstofnun var lögð niður. Í síðustu spá sinni í júní sl. spáði stofnunin 0,8% samdrætti landsframleiðslu í ár og 2,4% hagvexti á næsta ári. Í spánni var ekki var reiknað með neinum stóriðju-framkvæmdum.
Minnkandi fjárfestingar
Að mati Samtaka atvinnulífsins er júníspá Þjóðhagsstofnunar um
allmikinn hagvöxt á næsta ári byggð á óraunhæfum forsendum. Spá
hennar um 2,4% vöxt á næsta ári hvílir að miklu leyti á forsendu um
verulega auknar fjárfestingar, í kjölfar lægri vaxta, eins og sagði
í skýrslu stofnunarinnar. Í atvinnulífinu sjá menn hins vegar
almennt ekki fram á aukningu fjárfestinga á næstunni í ljósi
mikilla fjárfestinga undanfarinna ára, mikillar skuldsetningar bæði
heimila og fyrirtækja og samdráttar í eftirspurn á mörgum sviðum.
Hugsanlegar virkjana- og álversframkvæmdir gætu þó gerbreytt
þessari mynd.
Horfur á minni hagvexti
Sé gert ráð fyrir að fjárfestingar dragist nokkuð saman á næsta
ári, minnki t.d. um 5% í stað þess að aukast, og að aðrir þættir
verði óbreyttir frá júníspánni, þá hljóðar spáin upp á
áframhaldandi samdrátt á næsta ári. Í ljósi þessa má fullyrða að
óverulegur hagvöxtur eða jafnvel áframhaldandi samdráttur séu
líklegri horfur en sá þokkalegi hagvöxtur sem spáð var í júní
sl. Ekki kæmi á óvart þótt væntanleg spá fjármálaráðuneytisins í
tengslum við fjárlagagerðina verði mun varkárari að þessu leyti og
spár um hagvöxt verði færðar niður. Það setur þrýsting á gjaldahlið
fjárlaganna verði markmið um jafnvægi í ríkisfjármálunum sett á
oddinn.
(smellið á myndina)
Græna línan sýnir hagvaxtarspá Þjóðhagsstofnunar, miðað við 10% aukningu í fjárfestingum. Rauða línan sýnir dæmi um 5% samdrátt fjárfestinga, sem myndi þýða óverulegan hagvöxt, jafnvel áframhaldandi samdrátt.
Atvinnuástandið
Í síðustu vinnumarkaðskönnun Hagstofunnar í apríl sl. hafði
starfandi mönnum fækkað um 1.300 á milli ára, úr 158.400 í 157.100.
Atvinnuþátttaka var einnig nokkuð minni, mældist 82,9% í apríl 2002
en 83,7% í sama mánuði 2001. Ef ekki kemur til stóriðjuframkvæmda
og hagvöxtur verður lítill sem enginn á næsta ári má gera ráð fyrir
því að sú þróun haldi áfram að störfum fækki og atvinnuleysi aukist
í 3-3½ %, en það verður líklega 2,3% á þessu ári.
Svigrúm fyrir stóriðjuframkvæmdir
Þessi þróun bendir eindregið til þess að tímasetning upphafs
hugsanlegra stóriðjuframkvæmda væri einstaklega heppileg á næsta
ári, og kæmi til með að valda minni röskun en á tímum meiri spennu
í hagkerfinu. Samtök atvinnulífsins hafa þó áður bent á mikilvægi
aðhaldsaðgerða þegar framkvæmdir nálgast hámark, einkum í
ríkisfjármálunum.