Einkavætt á ný
Sú ákvörðun ríkisstjórnarinnar að bjóða til sölu 20% eignarhlut í Landsbanka Íslands er mikið fagnaðarefni. Ef salan gengur eftir felur það í sér að eignarhlutur ríkisins fer niður í 48%. Eru það vissulega mikil tímamót á íslenskum fjármálamarkaði.
Meiri kraft í einkavæðingu
Samtök atvinnulífsins hafa ítrekað hvatt stjórnvöld til að
hraða einkavæðingu. Enda hefur miðað allt of hægt í því að
opinberir aðilar dragi úr þátttöku sinni í samkeppnis-rekstri.
Setja þarf miklu meiri kraft í einkavæðingu á fjármálasviðinu sem
öðrum og treysta betur á hugkvæmni og framtakssemi einkaaðila til
að takast á við krefjandi aðstæður í alþjóðlegu samkeppnisumhverfi.
Áframhald einkavæðingar ríkisfyrirtækja var einmitt á meðal helstu
markmiða ríkisstjórnarinnar fyrir þetta kjörtímabil, einkum þeirra
fyrirtækja sem eru í samkeppni við fyrirtæki í eigu einkaaðila.
Skemmtileg tilraun
Á ýmsu hefur gengið í sambandi við framkvæmd
einkavæðingar, en á heildina litið hefur vel tekist til, menn lært
hvað betur megi fara og fagmennska farið vaxandi. Ákveðnir
erfiðleikar áttu sér stað í sambandi við Landssímann, m.a. vegna
þess að ytri skilyrði snerust til hins verra. Þá lagði seljandinn
líka meira upp úr tilteknu söluverði, heldur en að salan næði fram
að ganga. Að því leyti er það skemmtileg tilraun í þessari
einkavæðingu að bjóða bréfin ekki á tilteknu lágmarksverði, heldur
selja í gegnum viðskiptakerfi Verðbréfaþings Íslands.
Óvisst framhald
Ekki er hægt að segja fyrir um niðurstöðu, en þau fyrirheit sem
gefin hafa verið um hluthafafund og breytingar á stjórn bankans eru
jákvæðar í þessu sambandi. Takmarkanir á stærð kaupa skyldra aðila
ættu ekki að þurfa að spilla fyrir í sjálfu sér, þótt þær séu ekki
nauðsynlegar. Taka verður hins vegar undir að það er sveipað
ákveðinni óvissu hvert framhaldið verður varðandi eignarhlut
ríkisins, sem heldur ráðandi hlut. Sporin hræða aðeins í þessum
efnum, því þess eru dæmi að ríkið dragi að losa frekar um sitt
eignarhald. Sá möguleiki, eða að ríkið geti ráðstafað ráðandi hlut
til annars aðila, dregur úr líkunum á að menn reyni að kaupa sig
til áhrifa á líflegum eftirmarkaði.
Kjölfestufjárfestir á eftirmarkaði?
Það er raunar umhugsunarefni hvort sú leið sem hér er farin komi
ekki til greina við frekari einkavæðingu bankans ef vel tekst til.
Með þessari leið getur kjölfestufjárfestir einfaldlega litið
dagsins ljós á eftirmarkaði, í stað þess að fulltrúar seljandans
standi í samningaviðræðum við einstaka aðila.
Dreift eignarhald í bönkum
Erfitt er að sjá rök fyrir frekari lagaskilyrðum um eignarhald í þessum þjónustufyrirtækjum frekar en öðrum, t.d. fjölmiðlum. Dreift eignarhald kemur ekki í veg fyrir raunveruleg yfirráð fárra og yfirráð með litlu eignarhaldi hljóta að vera verri staða en að hlutur ráðandi eigenda sé stærri og afrakstur þeirra sé samtvinnaður árangri fyrirtækisins í heild. Bankaútibú frá EES löndum sem ekki hafa slíkar reglur gætu auk þess starfað óáreitt hér og samkeppnin yrði þá á ólíkum forsendum að þessu leyti til.
