Þörf á róttækum ráðstöfunum

Frosti Ólafsson fjallaði í erindi sínu um hvort þörf væri að grípa til róttækra ráðstafana í fjármálum ríkisins og svaraði hann því játandi. Benti hann t.a.m. á að áætlaður fjárlagahalli ríkissjóðs á árunum 2010-2012 væri mjög mikill í samanburði við aðrar skuldir hins opinbera. Efnahagsáætlun AGS skapi tímabundið svigrúm en til að efnahagsáætlunin gangi upp þurfi fyrst og fremst að ná tökum á fjármálum ríkissjóðs. Þannig megi efla lánshæfismat ríkissjóðs og hagkerfisins í heild, greiða niður skuldir, efla trúverðugleika gjaldmiðilsins og styrkja gengi krónunnar.

Frosti benti á að útgjöld hins opinbera á Íslandi hafa vaxið hratt á undanförnum árum en þau eru nú þau hæstu innan OECD sem hlutfall af landsframleiðslu (m.v. 2009). Frosti sagði opinberum starfsmönnum hafa fjölgað mjög hratt og launakostnaður ríkisins samhliða því og benti á ýmsar leiðir sem Viðskiptaráð hefur kynnt til að ná betri tökum á rekstri ríkisins, auka skatttekjur og draga verulega úr útgjöldum. Hægt sé að minnka launakostnað hins opinbera um 20% og útgjöld til menntamála án þess að veikja grundvöll kerfisins. Frosti benti ennfremur á að nú væri betra tækifæri en nokkru sinni fyrr til að afnema styrki til landbúnaðarins.

Óhjákvæmilegt að minnka rekstrarkostnað ríkisstofnana
Fjöldi forstöðumanna ríkisstofnana mætti á fundinn í morgun og mátti heyra á þeim mörgum að þeir söknuðu þess að hafa ekki fengið greinargóðar upplýsingar um hvaða fjármuni þeir hafi til að spila úr næstu misserin. Sjöfn Sigurgísladóttir, forstjóri Matís, sagði í sínu erindi ljóst að verulegur niðurskurður væri framundan hjá forstöðumönnum ríkisstofnana en stefnu skorti og forgangsröðun um hvað eigi að skera niður. Kallaði hún eftir samstarfi og samstöðu aðila um aðgerðir, t.a.m. ráðuneyta og stofnana, og benti á að hægt væri að fá hlutlausan aðila til að leiða vinnuna þar sem heildarhagsmunir yrðu hafðir að leiðarljósi.

Sjöfn sagði ljóst að það væri hræðsla í ríkiskerfinu við breytingar en það væri morgunljóst að bæta þurfi nýtingu fjármuna í kerfinu. Umbuna þurfi stjórnendum hins opinbera sem standi sig vel í rekstrinum en tímabært sé að fólk hætti að kenna umhverfinu um og fari að hugsa í lausnum - umhverfið sé breytt og tímabært að bregðast við. Mikilvægt sé að virkja starfsfólk í þeirri vinnu sem er framundan en til að hún beri árangur verði að hafa skýr mælanleg markmið og fagaðilar verði að koma að stefnumótun sem eigi sér stað þvert á ráðuneyti.

Varðandi sameiningu stofnana sagði Sjöfn þær geta átt rétt á sér en það væri hennar skoðun að það væri e.t.v. ekki tímabært í því viðkvæma ástandi sem nú er. Stjórnendur stofnana eigi frekar að greina hvað þeir geti gert og hvað ekki fremur en að leita hagræðingamöguleika sem skili sér jafnvel ekki fyrr en seint og um síðir.

Líflegar umræður
Ólöf Nordal, alþingismaður, stýrði líflegum umræðum um ríkisfjármálin en auk frummælenda tóku þátt í þeim Hannes G. Sigurðsson, aðstoðarframkvæmdastjóri SA, Katrín Ólafsdóttir hagfræðingur og lektor við Háskólann í Reykjavík og Ólafur Darri Andrason, forstöðumaður hagdeildar Alþýðusambands Íslands.

Hannes sagðist óttast að þær hugmyndir sem kynntar voru í skýrslu fjármálaráðherra síðastliðið sumar um aðgerðir til að styrkja umgjörð ríkisfjármála kæmu ekki til framkvæmda. Þar koma m.a. fram áform um rammafjárlög til fjögurra ára, breytt verklag Alþingis við fjárlagagerðina, tekið verði fyrir framlög til aukins umfangs í fjáraukalögum  og þrengdar heimildir stjórnenda til að flytja fjárheimildir á milli ára. Hannes sagði stefnuna til staðar en nú reyndi á framkvæmdina. Stefnumörkunin byggi á tillögum frá AGS og í raun og veru sé verið að uppfæra vinnubrögðin við fjárlagagerðina á Íslandi til samræmis við það sem þekkist í nágrannalöndum okkar. Þá vísaði Hannes til stöðugleikasáttmálans sem gerður var síðastliðið sumar en skattahækkanir væru nú þegar orðnar meiri en þar var samið um og því ljóst að við næstu fjárlagagerð væri ekki inni í myndinni að hækka skatta meira - leggja verði megináherslu á að lækka útgjöld ríkisins. 

Ólafur Darri sagði að búið væri að greina vandann og verið sé að vinna að því að leysa hann. Þrátt fyrir að staðan sé erfið bjóði hún upp á tækifæri til að hugsa hlutina upp á nýtt - sérstaklega ef aðilar vinni saman. Standa verði vörð um velferðarkerfið og varast vanhugsuð viðbrögð sem grafi undan því.

Þá lagði Ólafur Darri á það ríka áherslu að rammafjárlög til þriggja ára verði innleidd en með því viti allir að hverju þeir gangi, ráðuneyti, forstöðumenn og starfsmenn. Rammar þurfi að liggja fyrir strax í sumar varðandi rekstur ársins 2011 og kalla þurfi jafnframt eftir bráðabirgðarekstraráætlunum á sama tíma sem megi endurskoða samhliða fjárlagagerðinni. Ef rammarnir og fjárheimildir liggi fyrir þá sé hægt að leggja fram vandaðar rekstraráætlanir í kjölfarið og hafa skýrar leikreglur um millifærslu fjárheimilda stofnana milli ára. Á þeim þurfi þó  að vera góðar skýringar og ef stjórnendur standi ekki við rekstraráætlanir og geti ekki gefið á því haldgóðar skýringar verði þeir að víkja.

Frosti Ólafsson lauk umræðunum með þeim orðum að óumflýjanlegt sé að skera niður í ríkisrekstrinum og því fyrr sem það verði gert því betra. Sársaukafull aðlögun hafi þegar átt sér stað í einkageiranum þar sem þúsundir starfa hafi tapast. Að því muni koma ef ekkert verður að gert að einkageirinn standi ekki undir þeirri opinberu þjónustu sem ríkið veitir. Gríðarlega mikilvægt sé því að þær aðgerðir sem ráðist verði í á næstunni muni stuðla að fjárfestingum og langtímahagvexti með bættum lífskjörum.

Morgunverðarfundurinn var haldinn í framhaldi af ráðstefnunni Er að marka fjárlög"https://cdn.nfp.is/sa/gamaltefni/bjorn472019240.pdf" title="---, 292 KB">Glærur Björns Rúnars Guðmundssonar (PDF)

Glærur Frosta Ólafssonar (PDF)

Glærur Sjafnar Sigurgísladóttur (PDF)

Umfjöllun fjölmiðla:

Hlusta á frétt Bylgjunnar

Frétt Stöðvar 2

Frétt mbl Sjónvarps

Frétt mbl.is

Frétt vb.is

Tengt efni:

Skýrsla fjármálaráðherrarra um áætlun um jöfnuð í ríkisfjármálum 2009-2013