Á síðasta einu og hálfu ári hefur Seðlabankinn hækkað stýrivexti sex sinnum, úr 4,25% í 6,0%, eða um 1,75%. Ákvarðanir peningastefnunefndar bankans byggja jafnan á spá bankans um stöðu og horfur í efnahagsmálum. Eins og fram kemur í yfirliti Samtaka atvinnulífsins hafa þessar vaxtaákvarðanir byggst á því að umtalsverður vöxtur væri í efnahagslífinu og fjárfestingum, einkum fjárfestingum atvinnulífsins. Ákvarðanirnar hafa byggst á áætlunum bankans að samanlagður hagvöxtur áranna 2012 og 2013 yrði 4,7%-5,5% og fjárfestingar ykjust samtals um 15-30%.

Annað hefur komið á daginn samkvæmt síðustu þjóðhagsspá Hagstofunnar þar sem samanlagður hagvöxtur áranna 2012 og 2013 er áætlaður 3,5%, í stað allt að 5,5%, og samanlagðar fjárfestingar áætlaðar aukast um 2% í stað 15-30%. Seðlabankinn hefur því tekið ákvarðanir á grundvelli áætlana um efnahagsbata sem ekki gekk eftir og var ætlað að vega gegn efnahagsþenslu sem engin varð. Í því ljósi virðist einsýnt að bankinn lækki vexti sína á ný.

Efnahagsbati ofmetinn
Þegar peningastefnunefnd Seðlabankans hóf vaxtahækkunarferlið á grundvelli áætlana um kröftugan efnahagsbata gagnrýndu Samtök atvinnulífsins þessar ákvarðanir og töldu efnahagsbatann ofmetinn. Þegar betur væri að gáð byggðist hann á tímabundnum aðgerðum stjórnvalda til að örva einkaneyslu og einungis fjórðung hagvaxtarins mætti rekja til atvinnuvegafjárfestinga sem væru í algjöru lágmarki. Einkaneyslan myndi því dragast saman á ný þegar hinum tímabundu aðgerðum lyki.

Þegar Seðlabankinn hækkaði vexti síðast, í nóvember 2012, gagnrýndu Samtök atvinnulífsins þessa ákvörðun á þeim grundvelli að hún kæmi illa við skuldsett fyrirtæki sem sæju fram á erfiðan vetur, lækkun á afurðaverði og erfiðleika á helstu viðskiptasvæðum Íslands.

Á undanförnum mánuðum hefur komið æ betur í ljós að varnaðarorð Samtaka atvinnulífsins áttu rétt á sér. Forsendur sem Seðlabankinn gaf sér um efnahagsbata á árinu 2012 og 2013 hafa ekki staðist og efnahagsbatinn orðið hægari en áætlað var eins og sjá má í meðfylgjandi töflu.

Væntingar um fjárfestingar brugðust
Fjárfestingar atvinnulífsins drógust saman árið 2012 ef kaup á flugvélum og skipum eru undanskilin og horfur eru á enn frekari samdrætti í fjárfestingu í ár. Ef frá er talin mikill vöxtur í ferðaþjónustu þá gefa áætlanir og spár Hagstofunnar til kynna stöðnun í efnahagslífinu.

Vöxtur í greiðslukortaveltu heimilanna hefur farið stöðugt minnkandi undanfarið ár. Á fyrstu þremur mánuðum ársins voru útgjöld heimilanna innanlands óbreytt að raungildi á þennan mælikvarða sem bendir til þess að að vöxtur einkaneyslu hafi stöðvast og þar með hagvöxtur þar sem einkaneysla er stærsti þáttur þjóðarútgjaldanna.

Verðstöðugleiki innan seilingar