Samtök atvinnulífsins, Samtök ferðaþjónustunnar, Samtök fyrirtækja í sjávarútvegi, Samtök iðnaðarins, Samorka og Samtök verslunar og þjónustu hafa skilað umsögn um frumvarp til nýrra heildarlaga um loftslagsmál (mál nr. S-97/2025).

Samtökin fagna því að stjórnvöld stígi mikilvægt skref í mótun heildstæðrar loftslagsstefnu. Þau telja þó brýnt að tryggja samkeppnishæfni íslenskra fyrirtækja samhliða loftslagsaðgerðum og leggja fram ítarlegar ábendingar og úrbótatillögur.

Áhersla á samráð og kostnaðarmat

Eitt meginatriði umsagnarinnar er að samráði hafi verið ábótavant. Samtökin telja nauðsynlegt að kveða skýrt á um formlega samráðsskyldu við atvinnulífið þegar mótuð er loftslagsstefna og aðgerðaáætlanir, þar sem ákvarðanir geta haft veruleg fjárhagsleg og tæknileg áhrif á rekstur fyrirtækja.

Þá er bent á skort á kostnaðar- og áhrifamati í frumvarpinu. Samtökin ítreka að slíkt mat verði að fylgja aðgerðaáætlunum, bæði um loftslagsávinning og fjárhagsleg áhrif, svo hægt sé að forgangsraða aðgerðum á traustum grunni. Þau telja óraunhæft að fullyrða að frumvarpið hafi engin áhrif á samkeppnisskilyrði fyrirtækja og kalla eftir fullri greiningu áður en lagasetning fer fram.

Skýrari markmið og framkvæmd

Samtökin minna á að markmið um kolefnishlutleysi árið 2040 hafi ekki verið útfært með nægilega skýrum hætti. Þau leggja áherslu á að vegferðin í átt að kolefnishlutleysi verði markviss, gagnsæ og raunhæf – án þess að bitna á lífskjörum eða samkeppnishæfni atvinnulífsins.

Einnig er kallað eftir forgangsröðun aðgerða, skýrum tímaramma og ábyrgðarskiptingu. Samtökin benda á að endurteknar breytingar án nægs undirbúnings skapi óvissu fyrir fyrirtæki sem þurfa að gera langtímafjárfestingar í nýrri tækni.

Umbætur á stjórnskipulagi

Í frumvarpinu er gert ráð fyrir samhæfingarhópi og framkvæmdaráði loftslagsaðgerða. Þó að samtökin fagni markmiðum stjórnvalda um betri samræmingu, telja þau að stjórnskipulagið verði að vera skýrt og skilvirkt.

Samtökin leggja áherslu á að atvinnulífið fái raunverulegt vægi í ákvarðanatöku, ekki aðeins formlega þátttöku. Slíkt sé forsenda þess að aðgerðir byggi á raunhæfum forsendum og að markmiðum sé náð.

Reglugerðarheimildir og réttlát umskipti

Eitt af áhyggjuefnum umsagnarinnar eru víðtækar reglugerðarheimildir sem frumvarpið veitir ráðherra. Samtökin telja að afmarka þurfi slíkar heimildir betur í lögum og tryggja samráð við hagaðila áður en reglugerðir eru settar, svo fyrirsjáanleiki rekstrarumhverfisins haldist.

Þá vekja samtökin athygli á að umræðan um réttlát umskipti þurfi að ná jafnt til fyrirtækja sem launafólks. Fyrirtæki standi frammi fyrir miklum breytingum og geti orðið fyrir verulegum rekstraráhrifum ef kröfur stjórnvalda eru skyndilegar eða kostnaðarsamar. Réttlát umskipti verði því að byggja á sameiginlegum grunni atvinnulífs, starfsfólks og stjórnvalda.

Skipan Loftslagsráðs

Samtökin gera einnig athugasemdir við fyrirhugaða breytingu á skipan Loftslagsráðs. Þau telja mikilvægt að í ráðinu sitji áfram fulltrúar atvinnulífsins og að það sé kveðið á um í lögum. Hæfniviðmið ráðsins verði að endurspegla fjölbreytta þekkingu, þar á meðal á rekstrarumhverfi fyrirtækja, til að tryggja jafnvægi í umræðu og ákvörðunum.

Þörf á raunhæfum skilyrðum

Í niðurstöðu umsagnarinnar leggja samtökin áherslu á að loftslagsaðgerðir verði að byggja á raunhæfum skilyrðum sem fyrirtæki geti lagað sig að. Nauðsynlegt sé að tryggja aukið samráð, gagnsæi og fyrirsjáanleika svo umskipti verði bæði græn og sjálfbær.

Samtökin hvetja stjórnvöld til að endurskoða frumvarpið með það að markmiði að samkeppnishæfni íslenskra fyrirtækja sé tryggð samhliða metnaðarfullum loftslagsmarkmiðum.