Umfangsmiklar breytingar voru gerðar á skattaumhverfi smásölu á Íslandi síðastliðin áramót. Breytingarnar snertu smáseljendur matvæla á þann hátt að virðisaukaskattur á mat- og drykkjarvörur hækkaði úr 7% í 11% en um leið voru felld niður vörugjöld á sykur, svonefndur sykurskattur.

Hækkun VSK prósentunnar nemur 3,7% og hlutfalls innheimts sykurskatts af heildarkostnaði heimila við matarinnkaup var um 1,7%. Samanlögð áhrif þessara beggja aðgerða hefði því átt að leiða til um 2% hækkunar matarverðs á Íslandi. Slíkt mat er þó mikilli óvissu háð enda eru fjölmargir þættir sem hafa áhrif á matarverð aðrir en skattheimta.

Alþýðusamband Íslands komst að þeirri niðurstöðu að matarverð hefði vegna breytinganna átt að hækka minna, eða um 1,5%. Ekki kemur fram í tilkynningu sambandsins hvernig sú tala er fundin.

 

 Heimildir: Hagstofa Íslands, útreikningar efnahagssviðs

Samkvæmt tölum frá Hagstofu Íslands yfir breytingar á matvælaverði á árinu kemur í ljós að verðið hefur hækkað lítillega umfram væntingar SA. Munurinn er þó lítill og miðað við fjölda breyta sem hafa áhrif á matvælaverð hlýtur hún að teljast innan skekkjumarka.

Ef verðbreyting allra vöruflokka yrðu nákvæmlega í línu við áætlaðar prósentubreytingar væri það til marks um að við byggjum í fastmótuðum nánast vélrænum heimi. Sem betur fer er veröldin bæði flóknari og áhugaverðari en svo. Margir þættir hafa áhrif á verðþróun einstakra vara, innkaupsverð þeirra sveiflast með heimsmarkaðsverði og aukin eftirspurn getur ýtt undir verðhækkanir rétt eins og minni eftirspurn myndi hvetja til verðlækkana. Verð eru ekki bara merkingar í búð heldur bera þau með sér upplýsingar um allt frá smekk neytenda til uppskeru í fjarlægum löndum.

Til marks um sveiflur í verði þeirra vara sem í boði eru í íslenskum verslunum hefur innkaupsverð á fiski og ávöxtum hækkað mikið undanfarið. Áhrif þessara tveggja liða til hækkunar matvælaverðs á tímabilinu, leiðrétt fyrir áhrifum skattbreytinganna, nemur 0,8% og getur hækkun innkaupsverðs því skýrt að miklu leyti þau 0,7% sem munar á verðhækkununum og mati SA á áhrifum skattbreytinganna.

 

Heimildir: Macrobond, Verðlagsstofa skiptaverðs

Í ljósi mikilla sveifla í innkaupsverði verslananna sjálfra á aðföngum sínum, auk breytinga á öðrum kostnaði verslanna t.a.m. launakostnaðar, er erfitt að meta út frá útsöluverði einu saman hvort verslanir hafi aukið álagningu. Hagar hf. er eina skráða félagið á Íslandi sem stundar smásölu á matvælum og er félagið með um 50% markaðshlutdeild. Skv. árshlutareikningi Haga fyrir fyrsta ársfjórðung kemur fram að framlegð rekstrar hefur minnkað lítillega frá síðasta ári eða um ríflega 1% milli ára. Erfitt er að sætta þá niðurstöðu við fullyrðingar um að álagning hafi aukist undanfarin misseri.